Mae Ned Heywood, ceramegydd o Gas-gwent, wedi bod yn rhan o fyd celfyddydol Sir Fynwy ers dros 40 mlynedd. Mae’n gweithio yn ei oriel a’i weithdy, sef tafarn o’r 1700au wedi’i haddasu, gyda’i bartner gwaith Julia Land, lle maen nhw’n gwneud placiau glas yn bennaf.
“Symudais i Gas-gwent ym 1983 pan benodwyd fy mhartner, Anne Rainsbury, yn guradur Amgueddfa Cas-gwent,” meddai Ned. “Bues i’n addysgu dylunio a chrochenwaith am ryw 10 mlynedd, ond pan gafodd Anne y swydd yng Nghas-gwent, rhoddodd hyn y cyfle i mi adael addysgu a sefydlu fy ngweithdy ac oriel.
“Rydw i a Julia yn gweithio gyda’n gilydd i wneud nifer cynyddol o blaciau. Ymhlith ein cleientiaid mae English Heritage, y cynllun newydd ar gyfer Historic England, Dinas Llundain, Brighton a Hove a’r cynllun Placiau Porffor i fenywod yng Nghymru. Rydyn ni'n gwneud dros 70 o blaciau'r flwyddyn.
“Cysylltodd grŵp Mapio Celfyddydau Gweledol Sir Fynwy (VAMM) â mi ddiwedd 2023. Roeddent yn amlwg yn gwybod amdanaf i trwy Anne gan ei bod bellach yn guradur yn Amgueddfa Sir Fynwy, ond roedden nhw hefyd yn gwybod amdanaf i oherwydd rwy’n meddwl pan fydd pobl yn holi am y celfyddydau yng Nghas-gwent, maen nhw’n sôn am fy enw i.”
Ochr yn ochr â gwneud cerameg, mae Ned wedi bod yn aelod gweithgar o'r gymuned gwneuthurwyr leol. Bu’n rhedeg oriel yn arddangos gwaith gwneuthurwyr eraill am dros 20 mlynedd, bu’n gadeirydd Gŵyl Celfyddydau a Chymuned Cas-gwent, yn gadeirydd y pwyllgor ar gyfer lleoliad celfyddydau a chymunedol Neuadd Ymarfer Cas-gwent ac yn gynhyrchydd cynyrchiadau cymunedol ar raddfa fawr.
Rhoddodd sgwrs am ei waith gydol oes fel rhan o gyfres Diodydd Creadigol VAMM: “Aeth fy sgwrs, 'O botiau bach i blaciau gydag ambell dafarn ar y ffordd', yn dda iawn, a daeth llawer o bobl draw. Fe'i darluniwyd yn wych gyda thua 70 o ffotograffau a oedd yn olrhain fy ngwaith dros y blynyddoedd, o athro i gyflenwr monopoli mewn marchnad arbenigol. Rydw i wedi ei thraethu eto mewn man arall ers hynny, oherwydd bod rhywun yn y gynulleidfa a oedd wedi teithio i’w gweld am i mi fynd â’r sgwrs i’w cymuned greadigol leol hefyd.”
Roedd bod ymhlith llawer o bobl greadigol eraill o’r ardal yn oleuedig i Ned:
Roedd yn atgyfnerthu’r teimlad bod angen cymorth ar y celfyddydau gweledol. Mae pawb yn gwybod bod arian yn eithaf tynn, a dweud y lleiaf, ar hyn o bryd, felly nid oes cyllid ar gael ar gyfer cymorth o'r fath. Mae'n anodd iawn.
Mae angen i bobl ddod at ei gilydd, cydweithredu a chydweithio. Rwy'n meddwl y byddai sefydlu, dyweder, llwybr stiwdios celfyddydau gweledol neu ganolfan arddangos yn dda iawn. Byddai cyfarfodydd rhwydweithio gyda siaradwyr ysbrydoledig yn rhannu gwybodaeth ar bynciau busnes fel marchnata yn ddefnyddiol hefyd.
“I mi, cael rhyw fath o help gyda threfnu digwyddiadau gwerthu uniongyrchol, fel ffeiriau, fyddai’n gwneud y gwahaniaeth go iawn. Yn fy oriel i, gallwn werthu gwerth £100 o botiau mewn wythnos dda; fodd bynnag, os byddaf yn gwerthu mewn digwyddiad mawr sydd wedi'i hysbysebu'n dda ac sy'n denu llawer o bobl, gallaf werthu gwerth £1000 o botiau o fewn dau ddiwrnod. Nifer cyfyngedig o ymwelwyr sydd yng Nghas-gwent ei hun, ac mae gan bron bawb yng Nghas-gwent un o'm potiau, felly ymwelwyr yw fy nghwsmeriaid yma. Mae angen cymorth uniongyrchol arnom ni mewn mentrau marchnata cydweithredol fel bod pobl yn cael y cyfle i werthu eu nwyddau i lawer o wahanol bobl.
Mae wedi bod yn wych gweld beth sydd wedi bod yn digwydd gyda VAMM, a byddwn i wrth fy modd pe bai rhywbeth fel hyn yn parhau. Byddai’n dod ag artistiaid gweledol ynghyd i rannu eu profiadau a’u cyfleoedd marchnata, a gallem gynyddu ymwybyddiaeth y cyhoedd o’r diwydiant drwy gynhyrchu erthyglau yn y cyfryngau ac mewn cynnwys ar-lein. Rwyf hefyd yn meddwl y byddai cael un person canolog neu grŵp i alw arno am gymorth yn gwneud gwahaniaeth enfawr.
“Pethau fel hyn sydd angen digwydd. Rwy'n 76 nawr, ac er fy mod yn dal i gael cyffro a phleser o'm gwaith, mae'n cymryd cymaint o amser ac egni. Rydw i wedi bod ar flaen y gad o ran pethau sydd eu hangen yn y gorffennol, ond mae angen mwy o help a chefnogaeth arnom ni nawr ac yn y dyfodol.”
Rhagor o wybodaeth am Ganolfannau Clwstwr y Diwydiannau Creadigol.
